สารบัญเนื้อหา

• 1. “อนุพันธ์” (Derivatives) คืออะไร? ทำความเข้าใจพื้นฐาน
• 2. สองด้านของเหรียญ: เก็งกำไร (Speculation) vs. บริหารความเสี่ยง (Hedging)
• 3. ประเภทของอนุพันธ์ที่นักบัญชีควรรู้จัก
• 4. บทบาทสำคัญของนักบัญชีต่อเครื่องมืออนุพันธ์ในองค์กร
• 5. เตรียมความพร้อมสู่โลกการเงินกับปริญญาตรีบัญชี SPU
• 6. คำถามที่พบบ่อย (FAQ) เกี่ยวกับอนุพันธ์

1. “อนุพันธ์” (Derivatives) คืออะไร? ทำความเข้าใจพื้นฐาน

ในโลกของการเงินที่ซับซ้อนและเปลี่ยนแปลงตลอดเวลา มีเครื่องมือทางการเงินมากมายที่ถูกสร้างขึ้นมาเพื่อตอบสนองวัตถุประสงค์ที่แตกต่างกัน หนึ่งในนั้นคือ อนุพันธ์ (Derivatives) ซึ่งเป็นสัญญาทางการเงินประเภทหนึ่งที่มูลค่าของมันไม่ได้มาจากตัวมันเอง แต่ “อ้างอิง” หรือ “แปรผันตาม” มูลค่าของสินทรัพย์อื่นที่เรียกว่า “สินทรัพย์อ้างอิง” (Underlying Asset)

สินทรัพย์อ้างอิงเหล่านี้อาจเป็นอะไรก็ได้ ตั้งแต่ หุ้น, ตราสารหนี้, อัตราแลกเปลี่ยน, สินค้าโภคภัณฑ์ (เช่น ทองคำ, น้ำมัน) ไปจนถึงดัชนีตลาดหลักทรัพย์ พูดง่ายๆ คือ อนุพันธ์เป็นเหมือน “เงา” ของสินทรัพย์อื่น การซื้อขายอนุพันธ์จึงเป็นการตกลงซื้อขาย “สิทธิ” หรือ “ภาระผูกพัน” ที่เกี่ยวข้องกับราคาสินทรัพย์อ้างอิงในอนาคตนั่นเอง

2. สองด้านของเหรียญ: เก็งกำไร (Speculation) vs. บริหารความเสี่ยง (Hedging)

อนุพันธ์ ถูกใช้ประโยชน์ใน 2 วัตถุประสงค์หลักที่ตรงกันข้ามกันอย่างสิ้นเชิง ซึ่งเป็นสิ่งที่ทำให้เครื่องมือชิ้นนี้มีทั้งเสน่ห์และความน่าเกรงขาม

• การเก็งกำไร (Speculation): คือการที่นักลงทุนใช้อนุพันธ์เพื่อ “คาดการณ์” ทิศทางราคาของสินทรัพย์อ้างอิงในอนาคต โดยหวังทำกำไรจากส่วนต่างของราคา เนื่องจากอนุพันธ์ส่วนใหญ่มีอัตราทด (Leverage) สูง ทำให้นักลงทุนสามารถใช้เงินลงทุนจำนวนไม่มากเพื่อควบคุมสินทรัพย์ที่มีมูลค่าสูงได้ ซึ่งหมายถึงโอกาสทำกำไรมหาศาล แต่ในทางกลับกัน ก็มีความเสี่ยงที่จะขาดทุนอย่างหนักเช่นกัน
• การบริหารความเสี่ยง (Hedging): สำหรับภาคธุรกิจและองค์กร นี่คือประโยชน์ที่สำคัญที่สุดของอนุพันธ์ องค์กรสามารถใช้เครื่องมือนี้เป็น “เกราะป้องกัน” ความผันผวนของราคาที่อาจส่งผลกระทบต่อต้นทุนหรือรายได้ของบริษัท เช่น
  • บริษัทนำเข้าสินค้า สามารถทำสัญญาซื้อขายอัตราแลกเปลี่ยนล่วงหน้า (Forward Contract) เพื่อล็อกเรทเงินบาทไว้ ป้องกันความเสี่ยงจากค่าเงินที่อาจแข็งค่าขึ้น
  • สายการบิน สามารถทำสัญญาซื้อน้ำมันล่วงหน้า (Futures Contract) เพื่อป้องกันความเสี่ยงจากราคาน้ำมันที่อาจพุ่งสูงขึ้นในอนาคต

3. ประเภทของอนุพันธ์ที่นักบัญชีควรรู้จัก

อนุพันธ์มีหลากหลายประเภท แต่ประเภทหลักๆ ที่นักบัญชีและผู้ที่เรียน ปริญญาตรีบัญชี ควรทำความคุ้นเคย ได้แก่:

• สัญญาฟิวเจอร์ส (Futures): สัญญามาตรฐานที่ตกลงจะซื้อหรือขายสินทรัพย์อ้างอิงในราคาและเวลาที่กำหนดในอนาคต มีการซื้อขายในตลาดที่เป็นทางการ เช่น ตลาดสัญญาซื้อขายล่วงหน้า (TFEX) ของประเทศไทย
• สัญญาฟอร์เวิร์ด (Forwards): คล้ายกับฟิวเจอร์ส แต่เป็นสัญญาที่ตกลงกันระหว่างคู่สัญญา 2 ฝ่ายโดยตรง (Over-the-Counter) ทำให้มีความยืดหยุ่นสูงกว่า แต่ก็มีความเสี่ยงด้านคู่สัญญามากกว่า
• ออปชัน (Options): สัญญาที่ให้ “สิทธิ” (แต่ไม่ใช่ภาระผูกพัน) แก่ผู้ซื้อในการซื้อ (Call Option) หรือขาย (Put Option) สินทรัพย์อ้างอิงในราคาที่กำหนดภายในระยะเวลาที่กำหนด
• สวอป (Swaps): สัญญาแลกเปลี่ยนกระแสเงินสดในอนาคตระหว่างคู่สัญญา เช่น การแลกเปลี่ยนอัตราดอกเบี้ยคงที่กับอัตราดอกเบี้ยลอยตัว (Interest Rate Swap)

4. บทบาทสำคัญของนักบัญชีต่อเครื่องมืออนุพันธ์ในองค์กร

เมื่อองค์กรมีการใช้อนุพันธ์ บทบาทของนักบัญชีจะทวีความสำคัญและท้าทายขึ้นอย่างมาก ไม่ใช่แค่การบันทึกบัญชีแบบเดิมๆ แต่ต้องมีความเข้าใจในเครื่องมือการเงินที่ซับซ้อนเหล่านี้ด้วย หน้าที่หลักได้แก่:

• การวัดมูลค่า (Valuation): นักบัญชีต้องสามารถประเมินมูลค่ายุติธรรม (Fair Value) ของสัญญาอนุพันธ์ได้อย่างถูกต้อง ณ วันสิ้นงวด ซึ่งต้องอาศัยความรู้ทางการเงินและแบบจำลองทางคณิตศาสตร์
• การบันทึกบัญชีและการรายงาน: ต้องปฏิบัติตามมาตรฐานการรายงานทางการเงินที่เกี่ยวข้อง (เช่น TFRS 9) ซึ่งมีข้อกำหนดเฉพาะสำหรับการบัญชีป้องกันความเสี่ยง (Hedge Accounting) ที่ซับซ้อน
• การเปิดเผยข้อมูล: งบการเงินต้องเปิดเผยข้อมูลเกี่ยวกับอนุพันธ์ที่องค์กรถือครองอย่างครบถ้วน ทั้งวัตถุประสงค์ ความเสี่ยง และมูลค่า เพื่อให้ผู้ใช้งบการเงินเข้าใจภาพรวม
• การควบคุมภายใน: นักบัญชีมีส่วนสำคัญในการวางระบบควบคุมภายใน เพื่อให้แน่ใจว่าการใช้อนุพันธ์เป็นไปตามนโยบายของบริษัทและโปร่งใส

5. เตรียมความพร้อมสู่โลกการเงินกับปริญญาตรีบัญชี SPU

ความเข้าใจในเครื่องมือทางการเงินสมัยใหม่เช่นอนุพันธ์ เป็นทักษะที่จำเป็นอย่างยิ่งสำหรับนักบัญชีในศตวรรษที่ 21 หลักสูตรปริญญาตรีบัญชีที่ ม.ศรีปทุม (SPU) ได้รับการออกแบบมาเพื่อสร้างบัณฑิตที่พร้อมรับมือกับความท้าทายเหล่านี้

ที่คณะบัญชี SPU เราไม่ได้สอนแค่หลักการบัญชีพื้นฐาน แต่ยังเน้นการบูรณาการความรู้ด้านการเงิน เทคโนโลยี และกลยุทธ์ทางธุรกิจเข้าไว้ด้วยกัน ทำให้นักศึกษามีความเข้าใจในภาพรวมของธุรกิจ และสามารถเป็นที่ปรึกษาที่องค์กรไว้วางใจได้ การเรียนรู้จากตัวจริงในวงการผ่าน Case Study และ Workshop ต่างๆ จะทำให้นักศึกษา ม.ศรีปทุม มีความพร้อมที่จะก้าวสู่การเป็นนักบัญชีมืออาชีพที่เข้าใจโลกการเงินได้อย่างลึกซึ้ง

เรียนรู้เพิ่มเติมเกี่ยวกับหลักสูตรบัญชี SPU

คำถามที่พบบ่อย (FAQ) เกี่ยวกับอนุพันธ์