AI กับการวิเคราะห์งบการเงิน : เปลี่ยนแปลงกระบวนการจัดทำและตรวจสอบสู่ยุคดิจิทัล

หวัดดีเพื่อนๆ พี่ๆ น้องๆ ทุกคน! เราทีมบัญชีฯ ปี 3 เองนะ วันนี้อยากจะมาชวนคุยเรื่องที่ฟังดูอาจจะจริงจังไปนิด แต่เชื่อเถอะว่ามันโคตรจะ Cool และใกล้ตัวพวกเราในอนาคตมากๆ โดยเฉพาะใครที่เล็งๆ คณะสายบริหาร บัญชี หรือการเงินอยู่ เรื่องนั้นก็คือ “AI กับการวิเคราะห์งบการเงิน” นั่นเอง! ลืมภาพนักบัญชีใส่แว่นหนาๆ จมอยู่กับกองเอกสารไปได้เลย เพราะยุคนี้เรามีฮีโร่ดิจิทัลมาช่วยแล้ว!

ลองนึกภาพตามนะ… เวลาเราเล่นเกม เราอยากรู้ใช่ไหมว่าทีมเรามีเงินเท่าไหร่ ซื้อไอเทมอะไรไปบ้าง ได้เงินจากไหน หรือตอนทำกิจกรรมชมรม เราก็ต้องทำบัญชีรายรับ-รายจ่ายว่าเงินเข้า-ออกไปกับอะไร… งบการเงินของบริษัทใหญ่ๆ ก็เหมือนกันเลย แค่สเกลมันใหญ่กว่ามากกกก และข้อมูลพวกนี้แหละที่บอกว่าบริษัทนั้น “รอด” หรือ “ร่วง” ซึ่งสมัยก่อนมันคือฝันร้ายของคนทำบัญชีเลย แต่ตอนนี้ AI กำลังจะเปลี่ยนฝันร้ายให้กลายเป็นเรื่องง่ายขึ้นเยอะ!

ก่อนจะไปเจอ AI : มาทำความรู้จัก งบการเงิน ฉบับย่อกันก่อน

ใจเย็นๆ ไม่ต้องกลัวศัพท์ยากๆ นะ เราจะอธิบายแบบภาษาคนให้ฟัง งบการเงินหลักๆ ที่ทุกคนควรรู้จักมี 3 พระเอก คือ:

• งบแสดงฐานะการเงิน (Balance Sheet): เหมือนการถ่ายรูป “เซลฟี่” ฐานะของบริษัท ณ วันใดวันหนึ่ง บอกให้เรารู้ว่าบริษัทมีทรัพย์สิน (Assets) เท่าไหร่, มีหนี้สิน (Liabilities) ที่ต้องจ่ายคืนเท่าไหร่ และมีส่วนของเจ้าของ (Equity) หรือทุนจริงๆ เหลืออยู่เท่าไหร่ (สูตรง่ายๆ: ทรัพย์สิน = หนี้สิน + ทุน)
• งบกำไรขาดทุน (Income Statement): เหมือน “รีพอร์ตการ์ด” หรือสมุดพกประจำเทอม ที่บอกผลประกอบการในช่วงเวลาหนึ่งๆ เช่น 3 เดือน หรือ 1 ปี ว่าบริษัทมีรายได้ (Revenue) เข้ามาเท่าไหร่ มีค่าใช้จ่าย (Expenses) อะไรบ้าง และสุดท้ายแล้ว กำไร หรือ ขาดทุน
• งบกระแสเงินสด (Cash Flow Statement): ตัวนี้จะเรียลสุดๆ เหมือนเราเช็กแอปธนาคารเลย มันจะบอกว่า “เงินสดจริงๆ” ของบริษัทไหลเข้า-ออกจากกิจกรรมอะไรบ้าง (เช่น จากการขายของ, การลงทุน, การกู้ยืม) เพราะบางทีบริษัทมีกำไรในกระดาษ แต่ไม่มีเงินสดจ่ายพนักงานก็เจ๊งได้นะ!

ซึ่งการจะทำงบพวกนี้ออกมาได้ในสมัยก่อน… โอ้โห! มันคือการรวบรวมเอกสาร บิล ใบเสร็จ เป็นพันๆ หมื่นๆ ใบ มาคีย์ลง Excel ทีละบรรทัด คำนวณด้วยเครื่องคิดเลข ตาลายกันไปข้าง แถมยังเสี่ยงผิดพลาดได้ง่ายมากๆ ด้วย

The Game Changer: เมื่อ AI ก้าวเข้ามาในโลกของบัญชี

แล้ว AI เข้ามาเปลี่ยนอะไรบ้าง? บอกเลยว่าเปลี่ยนทุกอย่าง! ตั้งแต่ต้นน้ำยันปลายน้ำ เรามาดูกันทีละส่วนเลย

1. การจัดทำงบการเงิน (The Preparation Process)

ตรงนี้คือด่านแรกของการทำบัญชี AI ทำให้ชีวิตดีขึ้นแบบก้าวกระโดด

• ระบบบันทึกข้อมูลอัตโนมัติ (Automated Data Entry): ลืมการคีย์ข้อมูลเองไปได้เลย! เดี๋ยวนี้มีเทคโนโลยี OCR (Optical Character Recognition) ที่ AI สามารถ “อ่าน” ข้อมูลจากไฟล์ PDF, รูปถ่ายใบเสร็จ หรือ Invoice แล้วดึงข้อมูลสำคัญๆ เช่น ชื่อบริษัท, วันที่, จำนวนเงิน มาบันทึกลงในระบบบัญชีให้เองอัตโนมัติ ลดเวลา ลดความผิดพลาดจาก Human Error ไปได้มหาศาล
• การกระทบยอดแบบเรียลไทม์ (Real-time Reconciliation): สมัยก่อนต้องรอสิ้นเดือนเพื่อมานั่งเช็กว่ายอดในบัญชีกับยอดใน Statement ธนาคารตรงกันไหม (ซึ่งปวดหัวมาก) แต่ AI สามารถเชื่อมต่อกับระบบธนาคารแล้วตรวจสอบให้เราแบบเรียลไทม์ได้เลย ถ้ารายการไหนไม่ตรงกัน มันจะแจ้งเตือนทันที
• การวิเคราะห์เชิงพยากรณ์ (Predictive Analytics): นี่คือส่วนที่เจ๋งที่สุด! AI ไม่ได้แค่บันทึกสิ่งที่เกิดขึ้นไปแล้ว แต่มันสามารถวิเคราะห์ข้อมูลในอดีตเพื่อ “ทำนายอนาคต” ได้ด้วย เช่น พยากรณ์ยอดขายในไตรมาสหน้า, คาดการณ์กระแสเงินสด หรือจำลองสถานการณ์ว่าถ้าลดราคาสินค้า 10% จะกระทบกับกำไรยังไง… โคตรล้ำ!

2. การตรวจสอบงบการเงิน (The Auditing Process)

หลังจากทำงบเสร็จ ก็ต้องมี “ผู้ตรวจสอบบัญชี” หรือ Auditor มาเช็กว่าทุกอย่างถูกต้อง โปร่งใส น่าเชื่อถือไหม ซึ่งเป็นอีกงานที่ AI เข้ามาปฏิวัติวงการอย่างสิ้นเชิง

• ตรวจสอบข้อมูล 100% (Full Population Testing): แต่ก่อน Auditor ไม่สามารถเช็กทุกรายการได้หรอกนะ เพราะมันเยอะเกินไป เขาจะใช้วิธี “สุ่มตรวจ” (Sampling) ซึ่งก็ยังมีความเสี่ยงที่จะพลาดจุดสำคัญไป แต่ AI มีพลังประมวลผลมหาศาล มันสามารถ ตรวจสอบธุรกรรมทุกรายการ (100%) ได้ในเวลาอันสั้น ทำให้การตรวจสอบแม่นยำและเชื่อถือได้มากกว่าเดิมหลายเท่า
• ค้นหาความผิดปกติ (Anomaly Detection): AI เปรียบเสมือน “หมาตำรวจดมกลิ่น” ชั้นยอด มันสามารถเรียนรู้รูปแบบธุรกรรมปกติของบริษัท และถ้ามีรายการไหนที่ “แปลกๆ” ผิดไปจากแพทเทิร์นเดิม เช่น มีการโอนเงินก้อนใหญ่ไปบัญชีที่ไม่เคยโอนตอนตี 2 หรือมีการแก้ตัวเลขในบิล AI จะ flagging หรือ “ยกธงแดง” แจ้งเตือน Auditor ทันที ซึ่งช่วยในการจับทุจริต (Fraud) ได้อย่างมีประสิทธิภาพมาก
• ลดอคติของผู้ตรวจสอบ (Reducing Human Bias): มนุษย์เราอาจจะมีอคติโดยไม่รู้ตัว แต่ AI ทำงานตามอัลกอริทึมและข้อมูลล้วนๆ ทำให้การตัดสินใจเป็นกลางและมีหลักการรองรับมากขึ้น

ผลกระทบในไทย (GEO Focus) : อนาคตนักบัญชีในกรุงเทพฯ และทั่วประเทศ

แน่นอนว่าเทรนด์นี้กำลังเกิดขึ้นทั่วโลก รวมถึงใน ประเทศไทย ของเราด้วย บริษัทใหญ่ๆ ที่จดทะเบียนใน ตลาดหลักทรัพย์แห่งประเทศไทย (SET) หรือบริษัทตรวจสอบบัญชียักษ์ใหญ่ (Big 4) ในไทย ต่างก็เริ่มนำ AI และ Machine Learning เข้ามาใช้ในกระบวนการทำงานกันแล้ว

นี่หมายความว่า… บทบาทของ “นักบัญชี” และ “ผู้ตรวจสอบบัญชี” กำลังจะเปลี่ยนไป จากเดิมที่เคยเป็น “ผู้บันทึกข้อมูล” (Bookkeeper) จะต้องอัปเกรดตัวเองไปเป็น “ที่ปรึกษาเชิงกลยุทธ์” (Strategic Advisor) ที่สามารถใช้ข้อมูลที่ AI วิเคราะห์มาให้ ไปต่อยอดให้คำแนะนำทางธุรกิจกับผู้บริหารได้ ทักษะที่สำคัญในอนาคตจึงไม่ใช่แค่ความแม่นยำในการคีย์ข้อมูล แต่จะเป็น ทักษะการวิเคราะห์ข้อมูล (Data Analytics), การตั้งคำถามที่เฉียบคม, และการสื่อสาร เพื่อแปลงตัวเลขที่ซับซ้อนให้กลายเป็นเรื่องราวที่ทุกคนเข้าใจได้