7 ทักษะเทคโนโลยีที่นักบัญชีต้องพัฒนาเพื่ออยู่รอดในยุค AI

“AI จะมาแทนที่นักบัญชี” ประโยคชวนใจหายนี้อาจทำให้คนในสายงานบัญชีหลายคนรู้สึกกังวล แต่ถ้าเราลองเปลี่ยนมุมมองสักนิด เราจะเห็นว่านี่ไม่ใช่จุดจบ แต่เป็นจุดเริ่มต้นของยุคใหม่ที่น่าตื่นเต้นที่สุดต่างหากค่ะ

AI ไม่ได้จะมา “แทนที่เรา” แต่จะมา “เป็นเครื่องมือให้เรา” ทำงานได้เก่งขึ้น มีคุณค่ามากขึ้น และก้าวข้ามขีดจำกัดของงานเอกสารแบบเดิมๆ ด้วย 7 ทักษะเทคโนโลยีสำคัญ ที่จะเปลี่ยนสถานะจาก “นักบันทึกตัวเลข” ให้กลายเป็น “นักกลยุทธ์คู่ใจองค์กร” ที่ใครก็ขาดไม่ได้ค่ะ

1. ทักษะการวิเคราะห์ข้อมูล (Data Analytics)

จากผู้บันทึก…สู่นักเล่าเรื่องจากตัวเลข

ลองจินตนาการดูนะคะ… จากเดิมที่เราใช้เวลาส่วนใหญ่ไปกับการรวบรวม บันทึก และกระทบยอดตัวเลขในงบการเงิน เรากำลังจะเปลี่ยนบทบาทไปเป็น “นักสืบข้อมูล” ที่สามารถมองเห็นเรื่องราวที่ซ่อนอยู่เบื้องหลังตัวเลขเหล่านั้นได้ ทักษะ Data Analytics คือหัวใจสำคัญของการเปลี่ยนแปลงนี้ค่ะ

แทนที่จะบอกแค่ว่า “ไตรมาสนี้ยอดขายเพิ่มขึ้น 10%” เราจะสามารถเจาะลึกลงไปได้ว่า “ยอดขายที่เพิ่มขึ้น 10% มาจากสินค้า A ในสาขาภาคตะวันออกเฉียงเหนือเป็นหลัก โดยมีกลุ่มลูกค้าเป็นผู้หญิงอายุ 25-35 ปี ซึ่งเป็นผลมาจากแคมเปญการตลาดออนไลน์ที่เราเพิ่งทำไปเมื่อเดือนที่แล้ว” เห็นไหมคะว่าข้อมูลเชิงลึกแบบนี้มีค่ามหาศาลต่อการตัดสินใจของผู้บริหาร

เราต้องเริ่มจากตรงไหน?

• เชี่ยวชาญ Excel ขั้นสูง: ลืม VLOOKUP แบบเดิมๆ ไปก่อนค่ะ ตอนนี้เราต้องไปให้ถึง Power Query, Power Pivot และการสร้าง Data Model ใน Excel สิ่งเหล่านี้จะช่วยให้เราจัดการกับข้อมูลจำนวนมหาศาลได้อย่างง่ายดายและอัตโนมัติ
• เรียนรู้เครื่องมือ BI (Business Intelligence): ชื่ออย่าง Microsoft Power BI หรือ Tableau ไม่ใช่เรื่องไกลตัวอีกต่อไป เครื่องมือเหล่านี้เปรียบเสมือนพู่กันวิเศษที่ช่วยให้เราแปลงข้อมูลดิบๆ ที่น่าเบื่อให้กลายเป็น Dashboard ที่สวยงาม เข้าใจง่าย และโต้ตอบได้ ทำให้การนำเสนอข้อมูลง่ายและทรงพลังขึ้นหลายเท่าตัว
• เข้าใจพื้นฐานของภาษาข้อมูล: ไม่ต้องถึงขั้นเป็นโปรแกรมเมอร์ แต่การพอจะอ่านหรือเขียน SQL (Structured Query Language) เพื่อดึงข้อมูลจากฐานข้อมูลได้เอง จะทำให้เราทำงานคล่องตัวขึ้นมาก หรือถ้าใครอยากไปให้สุด การเรียนรู้ภาษา Python สำหรับงานวิเคราะห์ข้อมูล ก็จะเปิดประตูสู่โลกใหม่เลยทีเดียว

เป้าหมายคือ: เปลี่ยนจากการทำรายงานสรุปอดีต (Historical Report) ไปสู่การวิเคราะห์เพื่อพยากรณ์อนาคต (Predictive Analytics) และให้คำแนะนำทางธุรกิจ (Prescriptive Analytics) ได้อย่างมั่นใจ

2. ความเชี่ยวชาญในระบบ Cloud Accounting และ ERP

ทำงานได้ทุกที่ มีข้อมูล Real-time ไว้ใจได้

หมดยุคของการแบกเอกสารเป็นปึกๆ หรือรอส่งไฟล์ Excel ผ่านอีเมลไปมาแล้วค่ะ ปัจจุบันนี้ ธุรกิจส่วนใหญ่ไม่ว่าจะเล็กหรือใหญ่ ต่างก็ย้ายระบบบัญชีและทรัพยากรขององค์กรขึ้นไปอยู่บนคลาวด์ (Cloud) กันหมดแล้ว เพราะมันสะดวก ปลอดภัย และทำให้ทุกคนที่เกี่ยวข้องเข้าถึงข้อมูลล่าสุดได้พร้อมกันแบบ Real-time

ในฐานะนักบัญชี เราไม่ได้เป็นแค่ผู้ใช้งาน แต่เราต้องเป็น “ผู้เชี่ยวชาญ” ที่เข้าใจโครงสร้างของระบบเหล่านี้เป็นอย่างดี ตั้งแต่การตั้งค่าเริ่มต้น (Set up) การเชื่อมต่อกับระบบอื่นๆ (Integration) ไปจนถึงการดึงข้อมูลออกมาใช้ประโยชน์สูงสุด ระบบอย่าง Xero, QuickBooks Online, FlowAccount สำหรับธุรกิจขนาดเล็ก หรือระบบ ERP (Enterprise Resource Planning) ขนาดใหญ่อย่าง SAP, Oracle NetSuite, Microsoft Dynamics 365 คือสนามเด็กเล่นใหม่ของเราค่ะ

ทำไมทักษะนี้ถึงสำคัญ?

• เพิ่มประสิทธิภาพ: ลดขั้นตอนการทำงานซ้ำซ้อน ข้อมูลเชื่อมโยงกันอัตโนมัติ ตั้งแต่ฝ่ายขายไปจนถึงคลังสินค้าและบัญชี
• การตัดสินใจที่รวดเร็ว: ผู้บริหารสามารถเห็นภาพรวมของธุรกิจได้ทันทีจาก Dashboard ไม่ต้องรอเราปิดบัญชีสิ้นเดือน
• ความยืดหยุ่น: เราสามารถทำงานจากที่ไหนก็ได้ ขอแค่มีอินเทอร์เน็ต ซึ่งตอบโจทย์ไลฟ์สไตล์การทำงานของสาวยุคใหม่อย่างเราที่สุด

เป้าหมายคือ: ไม่ใช่แค่ “ใช้เป็น” แต่ต้อง “ใช้ให้เกิดประโยชน์สูงสุด” สามารถให้คำแนะนำองค์กรได้ว่าควรจะปรับปรุงกระบวนการทำงานบนระบบ ERP หรือ Cloud Accounting อย่างไรเพื่อให้ได้ประสิทธิภาพสูงสุด

3. ทักษะการทำระบบอัตโนมัติ (Process Automation – RPA)

ปล่อยให้หุ่นยนต์ทำงานรูทีน แล้วเราไปทำงานที่สร้างสรรค์กว่า

งานกระทบยอดธนาคาร, การคีย์ข้อมูลใบแจ้งหนี้, การเตรียมรายงานประจำเดือนที่รูปแบบซ้ำๆ เดิมๆ… งานเหล่านี้กินเวลาและพลังงานของเราไปมากแค่ไหนในแต่ละวัน? ข่าวดีคือ เทคโนโลยีที่เรียกว่า Robotic Process Automation (RPA) สามารถเข้ามาช่วยทำงานเหล่านี้แทนเราได้ทั้งหมดค่ะ

RPA คือ “หุ่นยนต์ซอฟต์แวร์” ที่เราสามารถสอนให้มันทำงานตามขั้นตอนที่กำหนดไว้บนคอมพิวเตอร์ได้ เช่น ล็อกอินเข้าระบบ, ดาวน์โหลดไฟล์, คัดลอกข้อมูลจากที่หนึ่งไปวางอีกที่หนึ่ง, ส่งอีเมลแจ้งเตือน ฯลฯ หน้าที่ของเราคือการเป็น “ผู้ออกแบบและควบคุม” หุ่นยนต์เหล่านี้

เราจะได้อะไรจากทักษะนี้?

• เวลาที่มากขึ้น: เมื่อเราปลดแอกตัวเองจากงานซ้ำซาก เราจะมีเวลาไปโฟกัสกับงานที่ต้องใช้การวิเคราะห์ การตัดสินใจ และความคิดสร้างสรรค์ ซึ่งเป็นงานที่มีมูลค่าสูงกว่า
• ลดข้อผิดพลาด: หุ่นยนต์ไม่เหนื่อย ไม่เบื่อ และไม่พลาด (ถ้าเราสอนมันถูก) ทำให้ข้อมูลมีความถูกต้องแม่นยำสูงขึ้นมาก
• เป็นที่ต้องการขององค์กร: นักบัญชีที่สามารถมองเห็นโอกาสในการทำ Automation และลงมือทำได้จริง จะกลายเป็นบุคคลล้ำค่าที่ช่วยให้องค์กรประหยัดต้นทุนและเพิ่มประสิทธิภาพได้อย่างมหาศาล

เป้าหมายคือ: เริ่มต้นจากการมองหากระบวนการทำงานในแต่ละวันของเราที่สามารถทำให้เป็นอัตโนมัติได้ ลองศึกษาเครื่องมือ RPA ที่ใช้งานง่ายอย่าง UiPath, Automation Anywhere หรือแม้กระทั่งฟีเจอร์ Power Automate ใน Microsoft 365 ที่หลายองค์กรมีอยู่แล้ว

4. ความตระหนักรู้ด้านความปลอดภัยทางไซเบอร์ (Cybersecurity Awareness)

ผู้พิทักษ์ข้อมูลทางการเงินขององค์กร

เมื่อข้อมูลทุกอย่างกลายเป็นดิจิทัลและเชื่อมต่อกันผ่านอินเทอร์เน็ต “ความปลอดภัย” ก็กลายเป็นเรื่องสำคัญอันดับหนึ่ง โดยเฉพาะข้อมูลทางการเงินซึ่งเป็นเป้าหมายหลักของเหล่าแฮกเกอร์ นักบัญชีอย่างเราซึ่งเป็นผู้ที่เข้าถึงข้อมูลที่ละเอียดอ่อนที่สุดของบริษัท จึงมีบทบาทสำคัญในการเป็น “ด่านหน้า” ของการป้องกันภัยคุกคามทางไซเบอร์

เราไม่จำเป็นต้องเป็นผู้เชี่ยวชาญด้าน IT แต่เราต้องมีความรู้ความเข้าใจพื้นฐานที่แข็งแกร่งเกี่ยวกับ:

• Phishing: แยกแยะอีเมลหลอกลวงที่พยายามจะขโมยรหัสผ่านหรือข้อมูลสำคัญของเราได้
• การจัดการรหัสผ่าน: รู้วิธีการตั้งรหัสผ่านที่ปลอดภัย การใช้ Two-Factor Authentication (2FA) และไม่ใช้รหัสผ่านเดียวกันในทุกระบบ
• ความปลอดภัยของข้อมูล: เข้าใจนโยบายของบริษัทในการจัดเก็บและส่งต่อข้อมูลที่ละเอียดอ่อน รู้ว่าข้อมูลไหนควรแชร์ ไม่ควรแชร์
• การปฏิบัติตามกฎหมาย: มีความรู้เกี่ยวกับกฎหมายคุ้มครองข้อมูลส่วนบุคคล (PDPA) ที่เกี่ยวข้องกับการทำงานของเรา

เป้าหมายคือ: สร้าง “สัญชาตญาณ” ด้านความปลอดภัยให้เป็นส่วนหนึ่งของการทำงานประจำวัน สามารถระบุความเสี่ยงและแจ้งเตือนผู้ที่เกี่ยวข้องได้อย่างทันท่วงที เพราะความผิดพลาดเพียงครั้งเดียว อาจสร้างความเสียหายให้องค์กรได้อย่างประเมินค่าไม่ได้

5. ทักษะการใช้ Spreadsheet ขั้นสูง (Beyond Basic Excel)

เปลี่ยน Excel จากเครื่องคิดเลข…ให้เป็นศูนย์บัญชาการข้อมูล

หลายคนอาจคิดว่าเมื่อมีเครื่องมือ BI ใหม่ๆ แล้ว Excel จะหมดความสำคัญลง แต่ความจริงคือ Excel ยังคงเป็นเครื่องมือที่ทรงพลังและอยู่คู่กับนักบัญชีไปอีกนานค่ะ เพียงแต่เราต้องใช้งานมันในระดับที่สูงขึ้นไปกว่าเดิม

ทักษะ Excel ขั้นสูงในยุคนี้ไม่ได้หมายถึงแค่การใช้สูตรซับซ้อนหรือ PivotTable ได้ แต่หมายถึงการใช้เครื่องมือเสริมที่ติดมากับ Excel เวอร์ชันใหม่ๆ เพื่อจัดการข้อมูลขนาดใหญ่ได้อย่างมีประสิทธิภาพ:

• Power Query: เครื่องมือมหัศจรรย์ในการดึงข้อมูลจากหลายแหล่ง (เช่น ไฟล์ Excel, Text File, ฐานข้อมูล) มาทำความสะอาด แปลงรูปแบบ และรวมเข้าด้วยกันโดยอัตโนมัติ แค่ตั้งค่าครั้งเดียว ครั้งต่อไปแค่กด Refresh ข้อมูลใหม่ทั้งหมดก็จะถูกจัดการให้ทันที ลืมการ copy-paste ข้ามไฟล์ไปได้เลยค่ะ
• Power Pivot & DAX: ใช้สร้างโมเดลข้อมูล (Data Model) ที่สามารถเชื่อมโยกตารางต่างๆ เข้าด้วยกัน และใช้ภาษา DAX (Data Analysis Expressions) ในการเขียนสูตรคำนวณที่ซับซ้อนและยืดหยุ่นกว่าสูตร Excel ธรรมดา ทำให้เราวิเคราะห์ข้อมูลหลายล้านบรรทัดได้อย่างรวดเร็ว

เป้าหมายคือ: ทำให้ Excel ของเรากลายเป็นเครื่องมือวิเคราะห์ข้อมูลที่ทรงพลัง สามารถสร้างรายงานอัตโนมัติที่เชื่อมต่อกับแหล่งข้อมูลโดยตรง ลดงาน Manual และเพิ่มความน่าเชื่อถือของข้อมูล

6. ความเข้าใจพื้นฐานเรื่อง AI และ Machine Learning

เรียนรู้ภาษาของเพื่อนร่วมงานคนใหม่

เราไม่จำเป็นต้องเขียนโค้ด AI หรือสร้างโมเดล Machine Learning เอง แต่เราจำเป็นต้อง “เข้าใจ” ว่าเทคโนโลยีเหล่านี้ทำงานอย่างไร มีจุดแข็ง-จุดอ่อนตรงไหน และจะนำมาประยุกต์ใช้กับงานบัญชีได้อย่างไร

ในอนาคตอันใกล้ ซอฟต์แวร์บัญชีจะฝัง AI เข้ามาเป็นส่วนหนึ่งของระบบมากขึ้น เช่น:

• AI ช่วยจำแนกประเภทค่าใช้จ่าย: ระบบจะเรียนรู้จากข้อมูลในอดีตและแนะนำการลงบัญชีที่ถูกต้องให้โดยอัตโนมัติ
• AI ช่วยตรวจจับความผิดปกติ: Machine Learning สามารถวิเคราะห์หารูปแบบของธุรกรรมที่น่าสงสัย หรืออาจเป็นการทุจริต ซึ่งมนุษย์อาจมองข้ามไป
• AI ช่วยพยากรณ์กระแสเงินสด: โดยวิเคราะห์จากข้อมูลรายรับ-รายจ่ายในอดีต รูปแบบตามฤดูกาล และปัจจัยอื่นๆ เพื่อให้การพยากรณ์แม่นยำขึ้น

การมีความรู้พื้นฐานเรื่องนี้จะทำให้เราสามารถทำงานร่วมกับ AI ได้อย่างมีประสิทธิภาพ สามารถตั้งคำถามที่ถูกต้อง ประเมินผลลัพธ์ที่ AI ให้มา และอธิบายให้ผู้บริหารเข้าใจได้ว่า “ตัวเลข” ที่ AI แนะนำนั้นมีที่มาที่ไปอย่างไร

เป้าหมายคือ: เปลี่ยนจากความกลัวเป็นความเข้าใจ สามารถมองเห็น AI เป็นผู้ช่วยอัจฉริยะที่จะมายกระดับการทำงานของเราให้เฉียบคมยิ่งขึ้น

7. ความรู้เบื้องต้นเกี่ยวกับเทคโนโลยีบล็อกเชน (Blockchain)

มองให้ออกถึงอนาคตของการทำธุรกรรมและการตรวจสอบบัญชี

Blockchain อาจจะยังดูเป็นเรื่องไกลตัวสำหรับหลายๆ คน แต่ศักยภาพของมันในการเปลี่ยนแปลงโลกของบัญชีและการเงินนั้นมีมหาศาล หัวใจของ Blockchain คือการสร้าง “บัญชีแยกประเภทแบบกระจายศูนย์ (Distributed Ledger)” ที่ทุกธุรกรรมจะถูกบันทึกและตรวจสอบโดยเครือข่าย ทำให้ข้อมูลมีความโปร่งใส ปลอดภัย และแก้ไขเปลี่ยนแปลงได้ยากมาก

ลองนึกภาพโลกที่การตรวจสอบบัญชี (Audit) ไม่ต้องเสียเวลาไปกับการสุ่มตรวจเอกสารหรือขอ Bank Confirmation อีกต่อไป แต่ผู้ตรวจสอบสามารถเข้าไปดูข้อมูลธุรกรรมบน Blockchain ที่ถูกยืนยันความถูกต้องเรียบร้อยแล้วได้โดยตรง มันจะช่วยลดเวลาและต้นทุนในการตรวจสอบลงได้อย่างมหาศาล

การทำความเข้าใจหลักการทำงานพื้นฐานของ Blockchain, Smart Contracts และสกุลเงินดิจิทัล จะทำให้เราพร้อมสำหรับอนาคต และสามารถปรับตัวได้ทันทีเมื่อเทคโนโลยีนี้เริ่มถูกนำมาใช้อย่างแพร่หลายในวงการธุรกิจ

เป้าหมายคือ: ไม่ต้องถึงกับเทรดคริปโตฯ ค่ะ แต่ให้เข้าใจแนวคิดหลักของเทคโนโลยีนี้ว่ามันจะส่งผลกระทบต่องานบัญชี การเงิน และการตรวจสอบบัญชีในอนาคตได้อย่างไร

---

บทสรุป: จากผู้รักษากฎ…สู่ผู้สร้างเกม

การเดินทางเพื่อพัฒนา 7 ทักษะนี้อาจดูเป็นเรื่องท้าทาย แต่ขอให้มองว่ามันคือการลงทุนเพื่ออนาคตที่สดใสและมั่นคงของเราเองค่ะ โลกกำลังเปลี่ยน และบทบาทของนักบัญชีก็ต้องเปลี่ยนตาม เรากำลังก้าวออกจากบทบาทของผู้บันทึกข้อมูลตามกฎเกณฑ์ที่เข้มงวด ไปสู่บทบาทของ “ที่ปรึกษาเชิงกลยุทธ์” ที่ใช้เทคโนโลยีและข้อมูลเพื่อสร้างความได้เปรียบให้กับธุรกิจ

AI ไม่ใช่ศัตรู แต่เป็นคู่หูที่ทรงพลังที่สุดที่เราเคยมี

หน้าที่ของเราคือการเรียนรู้วิธีที่จะทำงานร่วมกับมัน ควบคุมมัน และใช้ประโยชน์จากมันให้ได้สูงสุด เพื่อปลดล็อกศักยภาพในตัวเองและส่งมอบคุณค่าที่เครื่องจักรไม่สามารถทำได้ นั่นคือ “วิจารณญาณ จรรยาบรรณ และความเข้าใจในธุรกิจอย่างลึกซึ้ง”

วันนี้คือวันที่ดีที่สุดที่จะเริ่มต้นค่ะ… เลือกสักหนึ่งทักษะที่สนใจ แล้วเริ่มเรียนรู้ไปพร้อมๆ กันนะคะ อนาคตของนักบัญชีไม่ได้น่ากลัวอย่างที่คิด แต่เต็มไปด้วยโอกาสสำหรับคนที่พร้อมจะปรับตัวและเติบโตค่ะ!