นิติศาสตร์ vs รัฐศาสตร์: เรียนต่างกันอย่างไร? เจาะลึกทุกความแตกต่าง
หนึ่งในคำถามยอดนิยมสำหรับนักเรียนที่สนใจในสายสังคมศาสตร์ คือการตัดสินใจเลือกระหว่างคณะนิติศาสตร์และรัฐศาสตร์ สองสาขาวิชาที่มีความใกล้เคียงกันในแง่ของการเกี่ยวข้องกับ “กฎเกณฑ์” และ “โครงสร้างของรัฐ” แต่ในความเป็นจริงแล้ว ทั้งสองศาสตร์มีแก่นแท้ เป้าหมาย และแนวทางการศึกษาที่แตกต่างกันอย่างสิ้นเชิง บทความนี้จะพาไปเจาะลึกถึงแก่นแท้ของแต่ละสาขา เพื่อให้คุณเข้าใจ ความแตกต่าง และสามารถตัดสินใจเลือกเส้นทางที่เหมาะสมกับตนเองได้ดียิ่งขึ้น
สารบัญ
1. เจาะลึกแก่นแท้ของ “นิติศาสตร์”
นิติศาสตร์ (Law) คือ ศาสตร์ที่ว่าด้วยกฎหมายและกระบวนการยุติธรรม หัวใจหลักของการศึกษาคือการทำความเข้าใจ “ตัวบทกฎหมาย” ที่มีอยู่ ไม่ว่าจะเป็นกฎหมายแพ่ง กฎหมายอาญา กฎหมายมหาชน หรือกฎหมายระหว่างประเทศ ผู้เรียนจะต้องเรียนรู้การตีความกฎหมาย การบังคับใช้ และการพิจารณาตัดสินข้อพิพาทต่าง ๆ ตามหลักการและเหตุผลทางกฎหมาย เพื่อธำรงไว้ซึ่งความยุติธรรมและความสงบเรียบร้อยในสังคม อาจกล่าวได้ว่า นิติศาสตร์ มุ่งเน้นไปที่ “กฎเกณฑ์ที่เป็นอยู่” (What the law is) และวิธีการนำกฎเกณฑ์นั้นมาปรับใช้กับข้อเท็จจริงที่เกิดขึ้น
2. ทำความเข้าใจศาสตร์แห่งอำนาจ “รัฐศาสตร์”
รัฐศาสตร์ (Political Science) เป็นศาสตร์ที่ศึกษาเกี่ยวกับรัฐ, อำนาจ, การเมืองการปกครอง, และพฤติกรรมทางการเมืองของมนุษย์ ขอบเขตของ รัฐศาสตร์ จะกว้างกว่า โดยมองไปที่ “เบื้องหลัง” ของการเกิดกฎหมายและนโยบายต่าง ๆ ว่าเกิดขึ้นมาได้อย่างไร ใครเป็นผู้มีอำนาจในการกำหนด และผลกระทบของนโยบายนั้นคืออะไร ผู้เรียนจะได้ศึกษาทฤษฎีการเมือง, ความสัมพันธ์ระหว่างประเทศ, การบริหารรัฐกิจ และการวิเคราะห์นโยบายสาธารณะ ดังนั้น รัฐศาสตร์ จึงมุ่งเน้นไปที่ “เหตุผลและกระบวนการที่ทำให้เกิดกฎเกณฑ์” (Why the law is) และ “การบริหารจัดการอำนาจรัฐ”
3. ตารางเปรียบเทียบความแตกต่างระหว่างนิติศาสตร์ และ รัฐศาสตร์
เพื่อให้เห็นภาพที่ชัดเจนยิ่งขึ้นของ ความแตกต่าง ระหว่างสองสาขาวิชา สามารถสรุปได้ดังตารางต่อไปนี้:
| ประเด็น | นิติศาสตร์ | รัฐศาสตร์ |
|---|---|---|
| เป้าหมายหลัก | การตีความและบังคับใช้กฎหมายเพื่อความยุติธรรม | การทำความเข้าใจโครงสร้างอำนาจและการบริหารจัดการรัฐ |
| ขอบเขตการศึกษา | ตัวบทกฎหมาย, คำพิพากษา, กระบวนการยุติธรรม | ทฤษฎีการเมือง, การปกครอง, นโยบายสาธารณะ, ความสัมพันธ์ระหว่างประเทศ |
| คำถามสำคัญ | “กฎหมายบัญญัติว่าอย่างไร?” (What is the law?) | “ทำไมกฎหมายจึงเป็นเช่นนั้น?” (Why is the law?) |
| ทักษะที่เน้น | การท่องจำ, การตีความ, การใช้เหตุผลเชิงตรรกะ, การวิเคราะห์ข้อเท็จจริง | การวิเคราะห์เชิงวิพากษ์, การมองภาพรวม, การวิจัย, ความเข้าใจในพฤติกรรมมนุษย์ |
4. เส้นทางอาชีพที่แตกต่างกัน
ด้วยธรรมชาติของวิชาที่แตกต่างกัน เส้นทางอาชีพของผู้สำเร็จการศึกษาจากทั้งสองคณะจึงมักจะแตกต่างกันอย่างชัดเจน
- บัณฑิตนิติศาสตร์: มุ่งสู่สายอาชีพในกระบวนการยุติธรรมโดยตรง เช่น ผู้พิพากษา, อัยการ, ทนายความ, ที่ปรึกษากฎหมาย (นิติกร) ในองค์กรภาครัฐและเอกชน ซึ่งจำเป็นต้องอาศัยความรู้ความเข้าใจในตัวบทกฎหมายอย่างลึกซึ้ง และต้องผ่านการสอบใบอนุญาตเฉพาะทาง เช่น ตั๋วทนาย หรือเนติบัณฑิต ซึ่งสามารถศึกษาข้อมูลเพิ่มเติมได้จาก สภาทนายความในพระบรมราชูปถัมภ์
- บัณฑิตรัฐศาสตร์: มีเส้นทางอาชีพที่หลากหลายกว่า โดยเฉพาะในสายงานภาครัฐ เช่น ปลัดอำเภอ, นักการทูต, นักวิเคราะห์นโยบายและแผน, เจ้าหน้าที่บริหารงานทั่วไป รวมถึงงานในองค์กรระหว่างประเทศ (UN, UNICEF) หรือภาคประชาสังคม (NGOs) ที่ต้องอาศัยทักษะการวิเคราะห์ภาพรวมและบริหารจัดการ สำหรับผู้ที่สนใจเส้นทางข้าราชการ สามารถอ่านเพิ่มเติมได้ที่บทความ แนวทางการเตรียมตัวสอบเข้ารับราชการ
5. คำถามที่พบบ่อย (FAQ)
ถาม: เรียนจบรัฐศาสตร์ สามารถทำงานด้านกฎหมายได้หรือไม่?
ตอบ: สามารถทำงานที่เกี่ยวข้องกับกฎหมายได้ในบางตำแหน่ง เช่น นิติกรในบางหน่วยงานที่ไม่บังคับวุฒินิติศาสตรบัณฑิตโดยตรง หรืองานด้านนโยบายสาธารณะที่ต้องใช้ความเข้าใจกฎหมายประกอบ แต่ไม่สามารถประกอบอาชีพเฉพาะทางอย่างทนายความ อัยการ หรือผู้พิพากษาได้ เนื่องจากเป็นวิชาชีพที่สงวนไว้สำหรับผู้จบ นิติศาสตร์ โดยตรง
ถาม: คณะไหนเรียนยากกว่ากันระหว่างนิติศาสตร์กับรัฐศาสตร์?
ตอบ: ความยากง่ายขึ้นอยู่กับความถนัดของแต่ละบุคคล นิติศาสตร์ จะเน้นการท่องจำตัวบทกฎหมายและความแม่นยำในการตีความ ซึ่งต้องอาศัยความจำและตรรกะสูง ในขณะที่ รัฐศาสตร์ จะเน้นการอ่าน การเขียน และการคิดวิเคราะห์เชิงวิพากษ์ ซึ่งต้องอาศัยทักษะการจับประเด็นและมองภาพกว้าง ทั้งสองคณะมีความท้าทายในรูปแบบที่แตกต่างกัน
ถาม: สามารถเรียนปริญญาตรีใบหนึ่ง แล้วต่อปริญญาโทอีกใบหนึ่งได้หรือไม่?
ตอบ: ได้ และเป็นแนวทางที่ได้รับความนิยม การเรียน นิติศาสตร์ ในระดับปริญญาตรี แล้วต่อยอดด้วย รัฐศาสตร์ (สาขานโยบายสาธารณะหรือการระหว่างประเทศ) ในระดับปริญญาโท จะช่วยเสริมมุมมองให้กว้างขึ้น เช่นเดียวกัน การเรียนรัฐศาสตร์แล้วมาต่อนิติศาสตร์ก็จะทำให้เข้าใจบริบททางสังคมของการออกกฎหมายได้ดียิ่งขึ้น
โดยสรุป ความแตกต่าง ที่สำคัญคือ นิติศาสตร์ คือการศึกษากฎเกณฑ์เพื่อนำไปใช้ ส่วน รัฐศาสตร์ คือการศึกษาที่มาและผลกระทบของกฎเกณฑ์นั้น การเลือกเรียนในสาขาใดจึงขึ้นอยู่กับเป้าหมายในชีวิตและลักษณะนิสัยของตัวผู้เรียนเอง หากคุณเป็นคนชื่นชอบความชัดเจน มีหลักการ และต้องการทำงานในกระบวนการยุติธรรม นิติศาสตร์อาจเป็นคำตอบ แต่หากคุณสนใจภาพใหญ่ของสังคม การเมือง และการบริหารประเทศ รัฐศาสตร์ก็เป็นตัวเลือกที่น่าสนใจไม่แพ้กัน
สำหรับน้องๆ ที่สนใจ ที่ SPU เรามี คณะนิติศาสตร์
น้องๆ สามารถเลือกชมก่อนตัดสินใจเลือกเรียนได้เลยค่ะ หรือสนใจสมัครตอนนี้ คลิก
