Digital Literacy: พลังของคนวัยทำงานกับการขับเคลื่อนภาครัฐไทยสู่รัฐบาลดิจิทัล

เป้าหมายของ “รัฐบาลดิจิทัล” (Digital Government) คือการใช้เทคโนโลยีเป็นหัวใจในการขับเคลื่อนบริการภาครัฐให้ “ฉลาดขึ้น เร็วขึ้น โปร่งใสขึ้น และเข้าถึงง่ายขึ้น” เพื่อยกระดับคุณภาพชีวิตของประชาชนทุกคน และหัวใจสำคัญที่จะทำให้ภาพฝันนี้เป็นจริงได้ ไม่ใช่แค่เทคโนโลยีที่ล้ำสมัย แต่คือ “คน” โดยเฉพาะบุคลากรภาครัฐที่มีทักษะและความเข้าใจในโลกดิจิทัลอย่างลึกซึ้ง หรือที่เราเรียกว่า “Digital Literacy” นั่นเอง

Digital Literacy ไม่ใช่แค่ใช้คอมฯ เป็น แต่มันคือ “เข็มทิศ” ในโลกยุคใหม่

คำว่า Digital Literacy อาจทำให้หลายคนนึกถึงแค่การใช้โปรแกรม Microsoft Office การส่งอีเมล หรือการเล่นโซเชียลมีเดีย แต่ในความเป็นจริงแล้ว มันมีความหมายที่ลึกซึ้งและกว้างกว่านั้นมากค่ะ มันคือชุดทักษะและความสามารถที่เปรียบเสมือนเข็มทิศนำทางให้เราสามารถใช้เทคโนโลยีดิจิทัลได้อย่างมีประสิทธิภาพ ปลอดภัย และสร้างสรรค์ โดยเฉพาะในการทำงานภาครัฐ ประกอบด้วยมิติที่สำคัญดังนี้ค่ะ

1. การรู้เท่าทันข้อมูลและสื่อ (Information and Data Literacy)

ในทะเลข้อมูลข่าวสารที่ไร้ขอบเขต ทักษะนี้คือหางเสือเรือค่ะ เราต้องสามารถสืบค้นข้อมูลที่จำเป็นจากแหล่งที่น่าเชื่อถือได้ ประเมินความถูกต้องของข้อมูล แยกแยะข่าวจริงออกจากข่าวปลอม (Fake News) และที่สำคัญคือสามารถนำข้อมูล Big Data ที่ภาครัฐมีอยู่มหาศาลมาวิเคราะห์เพื่อประกอบการตัดสินใจเชิงนโยบายได้อย่างเฉียบคม ลองจินตนาการดูสิคะว่า หากเราสามารถวิเคราะห์ข้อมูลสุขภาพของคนในพื้นที่เพื่อวางแผนจัดสรรงบประมาณด้านสาธารณสุขได้อย่างตรงจุด มันจะสร้างประโยชน์ได้มากแค่ไหน

2. การสื่อสารและความร่วมมือออนไลน์ (Digital Communication and Collaboration)

โลกการทำงานภาครัฐยุคใหม่ไม่ได้จำกัดอยู่แค่ในห้องประชุมสี่เหลี่ยมอีกต่อไป แต่ขยายไปสู่แพลตฟอร์มออนไลน์ต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นการประชุมผ่านวิดีโอคอนเฟอเรนซ์ การทำงานร่วมกันบนเอกสารแบบเรียลไทม์ผ่าน Cloud หรือการใช้เครื่องมือสื่อสารในองค์กรอย่าง Microsoft Teams หรือ Slack ทักษะนี้จะช่วยให้การทำงานข้ามหน่วยงานเป็นไปอย่างราบรื่น ลดขั้นตอน ลดกระดาษ และเพิ่มประสิทธิภาพการทำงานได้อย่างก้าวกระโดด

3. การสร้างสรรค์เนื้อหาดิจิทัล (Digital Content Creation)

ไม่ใช่แค่ฝ่ายประชาสัมพันธ์เท่านั้นที่ต้องมีทักษะนี้ ในฐานะข้าราชการยุคใหม่ เราอาจต้องสร้างสรรค์เนื้อหาเพื่อสื่อสารกับประชาชนในรูปแบบที่เข้าใจง่ายและน่าสนใจ เช่น การทำอินโฟกราฟิก (Infographic) สรุปขั้นตอนการขอใบอนุญาต การทำวิดีโอสั้นๆ แนะนำบริการใหม่ๆ ผ่านแอปพลิเคชัน “ทางรัฐ” หรือการเขียนบทความให้ความรู้ที่เป็นประโยชน์บนเว็บไซต์ของหน่วยงาน ทักษะนี้จะช่วยทลายกำแพงระหว่างรัฐกับประชาชนได้อย่างดีเยี่ยม

4. ความปลอดภัยและความเป็นส่วนตัว (Safety and Cybersecurity)

นี่คือเรื่องที่สำคัญที่สุด! ในฐานะผู้ที่ดูแลข้อมูลของประชาชน เราต้องมีความรู้ความเข้าใจเรื่องความปลอดภัยไซเบอร์เป็นอย่างดี รู้จักวิธีป้องกันตัวเองและองค์กรจากภัยคุกคามต่างๆ เช่น Phishing, Malware, Ransomware รวมถึงเข้าใจกฎหมายที่เกี่ยวข้องอย่าง พ.ร.บ. คุ้มครองข้อมูลส่วนบุคคล (PDPA) เพื่อให้มั่นใจว่าข้อมูลที่อยู่ในมือเราจะถูกจัดการอย่างปลอดภัยและไม่ถูกละเมิด

5. การแก้ปัญหาด้วยเครื่องมือดิจิทัล (Digital Problem Solving)

ทักษะนี้คือการมองเห็น “โอกาส” ใน “ปัญหา” และนำเทคโนโลยีดิจิทัลมาใช้เป็นเครื่องมือในการแก้ไข เช่น หากพบว่ากระบวนการอนุมัติเอกสารล่าช้า เราอาจเสนอให้ใช้ระบบลายเซ็นดิจิทัล (Digital Signature) หรือหากประชาชนร้องเรียนเรื่องการรอคิวนาน เราอาจนำเสนอการพัฒนาระบบจองคิวออนไลน์ ทักษะการคิดเชิงนวัตกรรมนี้คือสิ่งที่จะยกระดับการทำงานภาครัฐไปอีกขั้น

ก้าวต่อไป: เราจะพัฒนา Digital Literacy ได้อย่างไร?

ข่าวดีคือทักษะเหล่านี้เรียนรู้และพัฒนาได้เสมอค่ะ ไม่ว่าคุณจะอยู่ในตำแหน่งไหน หรืออายุเท่าไหร่ การเริ่มต้นวันนี้ยังไม่สายเกินไป นี่คือแนวทางที่คุณสามารถนำไปปรับใช้ได้ทันที:

• เริ่มต้นจากการประเมินตนเอง (Self-Assessment): ลองสำรวจตัวเองอย่างตรงไปตรงมาค่ะว่า ใน 5 มิติข้างต้น เรามีจุดแข็งและจุดที่ต้องพัฒนาตรงไหนบ้าง อาจจะทำเป็นเช็กลิสต์ง่ายๆ เพื่อให้เห็นภาพรวมของตัวเอง
• เปิดรับการเรียนรู้ตลอดชีวิต (Embrace Lifelong Learning): โลกดิจิทัลไม่มีวันหยุดนิ่ง การเรียนรู้ก็เช่นกันค่ะ ปัจจุบันมีแหล่งเรียนรู้ออนไลน์ฟรีและราคาไม่แพงมากมาย เช่น
  • คอร์สเรียนออนไลน์: หลายๆ แพลตฟอร์มมีหลักสูตรดีๆ เกี่ยวกับทักษะดิจิทัลมากมาย ตั้งแต่ระดับพื้นฐานไปจนถึงขั้นสูง
  • เข้าร่วมอบรมและสัมมนา: ติดตามข่าวสารจากหน่วยงานอย่าง สำนักงานพัฒนารัฐบาลดิจิทัล (สพร.) หรือ DGA ซึ่งมักจะจัดอบรมที่เป็นประโยชน์สำหรับบุคลากรภาครัฐอยู่เสมอ
  • อ่านและติดตามข่าวสาร: ติดตามเว็บไซต์ข่าวเทคโนโลยี หรือบล็อกที่เกี่ยวกับการเปลี่ยนผ่านสู่รัฐบาลดิจิทัล เพื่อให้ทันต่อกระแสการเปลี่ยนแปลง
• ลงมือทำคือครูที่ดีที่สุด (Practice Makes Perfect): อย่ากลัวที่จะลองใช้เครื่องมือใหม่ๆ อาสาเข้าร่วมโครงการที่เกี่ยวข้องกับการนำเทคโนโลยีดิจิทัลมาใช้ในหน่วยงาน ลองใช้แอปพลิเคชันบริการภาครัฐต่างๆ ด้วยตัวเองเพื่อทำความเข้าใจมุมมองของผู้ใช้งาน สิ่งเหล่านี้จะเปลี่ยนความรู้ในตำราให้กลายเป็นทักษะที่ติดตัวเราไปตลอด
• สร้างเครือข่ายและหาเพื่อนร่วมทาง (Build Your Network): เข้าร่วมกลุ่ม Community ทั้งออนไลน์และออฟไลน์ แลกเปลี่ยนความรู้กับเพื่อนร่วมงานต่างแผนก หรือหา Mentor ที่มีความเชี่ยวชาญด้านดิจิทัล การมีเพื่อนร่วมเดินทางจะทำให้เรามีกำลังใจและไปได้ไกลขึ้น

พลังในการขับเคลื่อนรัฐบาลดิจิทัล: โอกาสที่เราต้องคว้าไว้

ความใส่ใจในรายละเอียด (Attention to Detail) ทำให้การออกแบบบริการดิจิทัล (e-Service) คำนึงถึงผู้ใช้งานทุกกลุ่ม (User-Centric) ไม่ว่าจะเป็นผู้สูงวัย หรือผู้พิการ ทักษะการสื่อสารที่ยอดเยี่ยม (Excellent Communication) ช่วยให้เราสามารถอธิบายเรื่องเทคโนโลยีที่ซับซ้อนให้เพื่อนร่วมงานหรือประชาชนเข้าใจได้ง่าย และ ความเห็นอกเห็นใจ (Empathy) คือกุญแจสำคัญที่ทำให้เราเข้าใจความต้องการและปัญหาที่แท้จริงของประชาชน นำไปสู่การพัฒนานวัตกรรมบริการภาครัฐที่ตอบโจทย์และสร้างความประทับใจได้อย่างแท้จริง

การเปลี่ยนผ่านสู่รัฐบาลดิจิทัลจึงเป็นโอกาสครั้งสำคัญที่คนในวงการราชการไทยจะก้าวขึ้นมาเป็น “ผู้นำการเปลี่ยนแปลง” (Change Agent) ไม่ใช่แค่ผู้ตาม เราสามารถเป็นผู้กำหนดทิศทาง เป็นผู้ริเริ่มโครงการใหม่ๆ และเป็นแรงบันดาลใจให้คนรอบข้างเห็นความสำคัญของการพัฒนาทักษะดิจิทัล

เส้นทางการเปลี่ยนผ่านนี้อาจมีความท้าทาย แต่ก็เต็มไปด้วยโอกาสมหาศาล มันไม่ใช่แค่การเปลี่ยนวิธีการทำงาน แต่มันคือการยกระดับศักยภาพของตัวเอง เพื่อร่วมเป็นส่วนหนึ่งในการสร้างประเทศไทยให้ก้าวไปข้างหน้าอย่างมั่นคงและยั่งยืนด้วยพลังของเทคโนโลยีดิจิทัล

อย่ามองว่า Digital Literacy คือภาระที่ต้องเรียนรู้ แต่จงมองว่ามันคือ “พลัง” ที่จะปลดล็อกศักยภาพในตัวคุณให้เฉิดฉายยิ่งกว่าเดิม ก้าวแรกของคุณในการร่วมขับเคลื่อนรัฐบาลดิจิทัล เริ่มต้นได้ที่นี่… เดี๋ยวนี้!
———————————————————–

ดูเพิ่มเติมเกี่ยวกับหลักสูตรรัฐประศาสนศาสตรมหาบัณฑิต
สร้างเครือข่ายเพื่อแลกเปลี่ยนความรู้กับเพื่อนร่วมงาน